Begin deze week was ik bij het seminar Story in Business van Robert McKee. De master himself. Als je ‘m niet kent en je bent in verhalen geïnteresseerd: lees z’n boek Story. Ken je ‘m wel, dan behoeft hij geen verdere introductie.
In zijn bestseller gaat het over hoe verhalen eruit zien die entertainment als doel hebben, in het bijzonder: filmscenario’s. In het seminar sprak hij over het gebruik van verhalen in het zakenleven. Verhalen die het gehoor aanzetten tot actie. Dat wordt maar al te vaak vertaald naar: marketingverhalen. Natuurlijk kwamen dergelijke verhalen aan bod: verhalen die klanten aanzetten tot kopen of die hen in ieder geval anders laten denken over het bedrijf. Hij maakte voor dit soort verhalen heel overtuigend het belang van oprechtheid duidelijk, want de klant gelooft niet in bullshit. McKee liet prachtige voorbeelden zien van Dove, Adobe en, de mooiste, een Taiwanese bank. Deze contrasteren met wat hij de ‘powerpointverhalen’ noemt: verhalen die over onszelf gaan, wij, het bedrijf, waarin we opscheppen of mooie dingen beloven. Deze verhalen boeien niemand, ook al zijn ze gegoten in filmpjes met nog zulke grappige tekeningetjes. Hiervan kwamen ook mooie, dus tenenkrommende, voorbeelden langs, van bijvoorbeeld Coca Cola. Interessante materie, maar marketingverhalen, ‘verhalen naar buiten’, boeien mij niet zo.
Gelukkig sprak McKee ook over ‘verhalen naar binnen’. Over de verhalen die leiders vertellen om mensen in beweging te krijgen. Het mooie was dat hij ook hier duidelijk maakte dat platte, simplistische verhaaltjes niet werken. Met verhalen die alleen de ratio aanspreken (data, data, data) of die op de emotie spelen (verleiden of dwingen) krijg je een hedendaags publiek niet meer om. Powerpointpresentaties of advertenties werken niet meer. Je moet met meer komen: met echte verhalen. En daar sloot hij mooi aan op een onderwerp waar ik me meer en meer in ben gaan interesseren. Een leider vertèlt niet alleen goeie verhalen, een leider begint met lúisteren naar verhalen. Een leider, in McKee’s woorden, haalt de echte verhalen naar boven door de goede vragen te stellen. Het mooie is, dat die goede vragen precies aansluiten bij de vragen die een schrijver stelt bij het maken van een verhaal: om wie gaat het; wat wil hij; wat brengt hem uit z’n evenwicht en zet ‘m aan tot actie; wat gebeurt er daardoor; hoe gaat hij hiermee om? Bij onvrede of conflicten; bij veranderingen die onvrede veroorzaken, of zogenaamde ‘weerstand’; bij complexiteit in de organisatie of door de wereld daarbuiten… Een leider luistert echt naar de antwoorden en is niet bang voor negativiteit. Zoekt naar wat mensen beweegt en wat hen verbindt. En een goede leider giet dat alles vervolgens in een verhaal dat betekenis geeft aan de wereld om ons heen. Een verhaal dat niet om de dilemma’s heen draait en laat zien dat het ook anders kan.
Een goed verhaal vertelt over wat ons mens maakt.
Grote woorden misschien. Maar ik denk dat ze op elke schaal en op elk niveau van toepassing zijn. Als je de goede verhalen vindt, vormt en vertelt, als het geen bullshit is, geen opschepperij, geen overdreven positieve hallelujaverhalen, kortom, als het echte, oprechte verhalen zijn, dan bewegen die je gehoor.
Het motto van McKee is: “Write the truth”, voor mij als verteller, trainer en coach hoor ik dat als: “Tell the truth”.