Improviseren voor vertellers: open staan en accepteren

(Dit stukje schreef ik voor de site van de Vertelacademie.)

Herken je dit? Ooit vertelde ik een verhaal en net toen het hoogtepunt naderde, vloog een vliegtuig laag over. Ik was zo geconcentreerd bezig dat ik het niet merkte, maar door het lawaai misten veel luisteraars de clou. Hoe kon ik dat vliegtuig hebben gemist? Een paar basisvaardigheden improviseren hadden me destijds kunnen helpen.

Het impro-spectrum

Er is een heel spectrum van improviseren, met bijbehorende vaardigheden. Aan de ene kant heb je het ultieme improviseren: uit het niets een verhaal vertellen. Spannend en leuk om te doen, maar jij denkt misschien: dit is voor mij niet relevant. Dan bevind jij je aan de andere kant van het impro-spectrum: je kent je verhalen uit je hoofd, weet waar je gaat staan, hoe je praat en beweegt. Dat bevalt goed: het levert prachtige verhalen op en enthousiaste reacties. Natuurlijk ben je je bewust van de risico’s van zo’n gedegen voorbereiding. Maar ik wil er eens door een improvisatie-bril naar kijken en je wat handvatten geven hoe je ook met die risico’s om kan gaan.

Openstaan

Het eerste risico van een strak voorbereide vertelling is dat je zó vast zit aan hoe je het bedacht hebt, dat je niet open staat voor het onverwachte. Denk aan dat laag overvliegende vliegtuig. Ik was zó bezig met vertellen-volgens-plan, dat zelfs het vliegtuiglawaai niet binnenkwam. Ik weet zeker dat jij ook voorbeelden hebt dat je even niet doorhad wat er in het publiek gebeurde. Maar als er iets gebeurt dat meer aandacht trekt dan jouw verhaal, kun je dat maar beter opmerken. Doe je dat niet, dan mist (een deel van) het publiek dus (een deel van) jouw verhaal. Dat hoeft niet dramatisch te zijn, maar het is wel jammer.

Dé impro-vaardigheid die hier van pas komt, is openstaan voor wat zich aandient. Het vraagt een dubbel bewustzijn tijdens het vertellen: je houdt de verhaallijn in de gaten en tegelijkertijd let je op wat er ‘daarbuiten’ gebeurt. Zo’n dubbele aandacht kun je trainen. Een mooie oefening hiervoor is je aandacht bewust steeds verleggen van binnen naar buiten: wat hoor en merk ik op in mijn lijf; wat in de kamer waarin ik me bevind; wat gebeurt er daarbuiten? Als je het schakelen in deze zones van aandacht oefent, zul je merken dat dat steeds soepeler en sneller gaat. Zo wordt het makkelijker om zonder de draad van je verhaal te verliezen, regelmatig te checken wat er in het publiek gebeurt.

Accepteren

Als je dan tijdens een vertelling openstaat en merkt dat er iets onverwachts gebeurt, dan heb je de keuze. Vaak kun je besluiten om het te negeren. Maar soms moet je er iets mee. De impro-vaardigheid die in deze situatie van pas komt, is het te accepteren. Ertegen vechten werkt namelijk niet. Dus wat er ook gebeurt, je accepteert dat het er is. Daarmee help je het publiek ook om erbij te blijven. Bij een van mijn verhalen ging in het publiek een telefoon af, net op het punt dat ik vertelde over een feest. De ringtone werd feestmuziek. Ergernis die hier en daar in het publiek voelbaar was en ook de gêne van de eigenaar van de telefoon verdwenen als sneeuw voor de zon.O

Oefenen

Ga eens oefenen met openstaan en accepteren en ontdek wat ze je brengen als verteller. Wil je er meer mee, dan kun je ook binnenkort mijn tweedaagse cursus bij de Vertelacademie volgen, op 17 en 24 juni – daar komt het hele impro-spectrum aan bod.


Tags: