De conducteur had eerder al omgeroepen dat we niet verder konden omdat voor ons een goederentrein stond. Na een poosje kregen we het opbeurende bericht:
Dames en heren, de goederentrein is inmiddels klaar met… wat goederentreinen doen. We kunnen weer gaan rijden.
“Dan zijn we met een mug op een olifant aan het schieten!”
Ik sta altijd op scherp als er metaforen worden gebruikt, dus ik schoot meteen in de lach. De anderen hadden het niet meteen door wat hier aan twee gezegdes werd gecombineerd…
Ik vond het ook een mooi beeld met een aansprekende uitleg. Een roedel wolven dat door de sneeuw ploetert. Vanochtend zag ik ‘m weer langskomen. In de tekst erbij wordt verteld hoe de voorste wolven de oude en zieke uit de roedel zijn: zij bepalen het tempo. Daarachter ter verdediging de sterkste wolven en helemaal achteraan het alfamannetje. Prachtig: de leider volgt de groep en volgens de beschrijving kan hij van daaruit toch de richting bepalen en anticiperen op aanvallen van buiten. Heerlijk om zo leiders hun plaats te wijzen.
Maar als je even gaat zoeken, vind je al snel een hoop informatie die erop duidt dat deze uitleg van de foto onzin is. Op de community van wolvenkenners wolveswolves staat een stukje waarin dit wordt uitgelegd. Zo is het een raar idee dat de zwakste wolven voorop het zwaarste werk moeten doen, namelijk een spoor door de sneeuw maken. In een roedel lopen toch echt de sterkste wolven voorop. Dat zijn dan geen alfamannetjes of -vrouwtjes, het zijn de vader en moeder van het stel. Een wolvenroedel is namelijk over het algemeen een familie en geen samengeraapte troep waarin de sterkste zich omhoog heeft gevochten in de hiërarchie. (Dit schijnt een relatief nieuw inzicht te zijn. Het idee van alfamannetjes berust op fout onderzoek van wolven in gevangenschap. David Mech heeft dat in een invloedrijk boek uit 1968 beschreven, maar probeert al jaren vergeefs om het boek niet hergedrukt te laten worden.)
Als coach en trainer gebruik ik graag metaforen. Je kunt er krachtige gelijkenissen mee neerzetten. Zonder in het jargon van een specifieke situatie te vervallen kun je met metaforen situaties of dilemma’s herkenbaar maken. Maar weet waar je aan begint als je een metafoor kiest. Aan een metafoor kleven vaak meer betekenissen dan die ene waar jij gebruik van wilt maken. Ik moet denken aan het beeld dat ik ooit gebruikte van een koe die gras omzet in melk. Het duurde niet lang of iemand merkte op dat koeien ook verantwoordelijk zijn voor het mestoverschot… Daarmee was mijn mooie beeld van gezonde en lekkere melk meteen onbruikbaar. Dus vergewis je van andere associaties die ook aan een metafoor kleven. En, zoals de wolven aangeven, zorg ervoor dat je metafoor klopt. Niemand heeft er iets aan als je onzin verkoopt.
Dit najaar verzorg ik bij de Vertelacademie de workshop Improviserend een verhaal vertellen. Aan de Vertelacademie krijgen vertellers een gedegen opleiding die alle aspecten van het vertellen raken. Ik vind het een eer om daar aan te mogen bijdragen.
Om allerlei redenen vind ik het erg leuk om deze workshop te gaan geven, er komen verschillend lijntjes samen. Van 2002 tot 2007 gaf ik in Apeldoorn bij Markant lessen theatersport voor beginners. Sinds die tijd gaf ik ook veel korte workshops improvisatie. Daarnaast regisseerde ik in 2011 en 2012 twee voorstellingen van het Vertelgenootschap Apeldoorn. In de workshops om tot deze voorstellingen te komen, paste ik veel improvisatieoefeningen toe. Van daaruit ontdekten de vertellers nieuwe manieren om hun verhalen te vertellen en te combineren.
In 2013 won ik de eerste StorySlam, een wedstrijd waarin verhalen geïmproviseerd worden verteld. Raymond den Boestert had de wedstrijd georganiseerd toen hij verteller van het jaar was. Nu is hij directeur van de Vertelacademie.
Zoals gezegd, allemaal lijnen die bij elkaar komen. Het enige dat jammer is, is dat het nog tot november duurt voor de workshop van start gaat…
Als jarenlange treinreiziger denk je dat je in de mededelingen in trein of op perrons op enig moment alle kromme taal, rare mededelingen, of ronduit flauwekul wel eens gehoord hebt. Toch leverde een ritje vandaag weer een interessante nieuwe aanwinst, dit keer in de vorm van een opeenstapeling van jargon:
“Dames en heren, we zijn helaas 2 minuten te laat vertrokken. Dit kwam omdat het remsysteem een stori… een klein foutje ondervond. Daardoor moest ik de trein afbreken en weer opbouwen. Dus: onder stroom zetten.”
Het zal allemaal wel kloppen, als je de vaktermen kent. Maar de gemiddelde reiziger werd er niet geruster op naarmate de mededeling vorderde…
